Literaturze współczesnej przeciwstawił Górki ?nowy romantyzm”, zakwestionowanemu wymogowi wiernego odtwarzania rzeczywistości, w którym upatrywał niebezpieczeństwo dla jednostki i zaprzeczenie heroizmu ? konieczność stworzenia swoistej wizji, marzenia-postulatu. Odwołał się do tradycji romantycznej, parafrazując końcowe wersy Bohatera Puszkina, i nad ?niskie prawdy” postawił ?wzniosłą ułudę” w nadziei, że romantyczna iluzja pchnie człowieka do działania, obudzi wolę heroizmu. Konieczność tę uzasadniał ?pedagogiczną” misją literatury i ?pedagogicznym” posłannictwem pisarza. Brzmiały tu pogłosy lektur traktatów estetycznych Schillera i J. M. Guyau, estetyków romantyzmu, i rozważań Korolenki nad syntezą realizmu i romantyzmu, a nade wszystko literatury romantycznej i neoromantycznej, w której kręgu oddziaływania, jak świadczą wyznania pisarza i przekazy pamiętnikarskie, kształtowały się jego upodobania i poglądy. Literatura ta pociągała go bądź to buntem i negacją świata, bądź niezwykłością fabuły i postaci. Niezwykłości tej nie znajdował w rosyjskiej literaturze realistycznej i naturalistycznej. Takie rozwiązanie opozycji ?literatura-rzeczywistość” zbliżało Gorkiego do modernistów, z którymi utrzymywał pewne kontakty, a którzy wystąpili z rehabilitacją ?romantycznej ułudy”. Ale już w samym postawieniu problemu ujawniły się głębokie różnice. Marzenie Gorkiego powołało do życia chęć przeciwstawienia się ciasnocie i ograniczoności warunków życiowych, artystowskie marzenia modernistów były konsekwencją irracjonalnego pojmowania świata.