Powieść Foma Gordiejew określa się jako pierwszy Bildungsroman  Gorkiego. Nie jest to ścisłe, ponieważ pisarz wyzwolił się ze skonwencjonalizowanych już rygorów tego gatunku, odtwarzającego życie bohatera jako dzieje kształtowania się jego osobowości w splocie konstytuujących ją determinant społeczno-obyczajowych. Dynamika powieści polega tedy nie na odsłanianiu przemian charakteru, lecz na potęgowaniu dysonansowego napięcia pomiędzy bohaterem tytułowym, ukazanym niemal statycznie, a środowiskiem. Górki bowiem oparł powieść na konflikcie znanym z wielu opowiadań ? na konfrontacji ?dobrego z natury” człowieka z wynaturzonym porządkiem społecznym. Zło istnieje poza człowiekiem, acz jest jego dziełem. Zło to kupiecko-przemysłowa Rosja zarysowana z rzadką u młodego pisarza plastycznością; to świat złowrogiego starca Szczurowa, nosiciela ?azjatyckiej” nienawiści do ?maszyny-pułapki diabelskiej”, starego Majakina ?mocnego człowieka” i ideologa prawa pięści, zeuropeizowanego Maiakina młodszego ? ?nihilisty do trzydziestu lat, potem kanalii.” W tym świecie Foma od dzieciństwa jest niezmiennie obcy. Jego konflikt to konflikt człowieka, który nie może pogodzić się ze złem. Rosnąca wiedza o własnym środowisku odsłania wrodzone ?naturalne” tęsknoty za dobrem i sprawiedliwością, wzmaga zarazem poczucie osaczenia i zbędności. Im więcej widzi – tym bardziej ślepnie, jak sowa miotająca się pośród drzew w jasnym blasku dnia. nie dostrzega bowiem ani przyczyn, ani perspektyw. Bezbronność wobec świata, w którego konflikty nie jest w stanie interweniować budzi pokusę ucieczki do nieskażonej natury, w lasy, pokusę pasywnego buntu, odejścia na wzór sektantów-staroobrzedowców.